freepik.com
Podatki stanowią istotną część funkcjonowania społecznego i gospodarczego. Obywatele Polski (i nie tylko) mają z nimi styczność prawdopodobnie każdego dnia. Czym są dokładnie opłaty tego rodzaju oraz dlaczego rząd wymaga ich uiszczania?
Podatki to nałożone przez państwo (lub inne organy administracyjne) obligatoryjne świadczenia finansowe. Podlegają im:
Służą finansowaniu różnorodnych funkcji publicznych, a przede wszystkim zapewnieniu długotrwałej stabilności funkcjonowania gospodarki finansowej. Uznaje się je ponadto za kluczowe narzędzie regulacji ze względu na kontrolę inflacji oraz sprzyjanie równomiernej dystrybucji bogactwa.
Funkcjonowanie systemu podatkowego opiera się na złożonym zestawie przepisów i regulacji. Określają one:
Ich znajomość umożliwia nie tylko legalne wykonywanie poszczególnych działań finansowych, ale również świadome korzystanie z dostępnych ulg. Jednostka nieprzestrzegająca ustalonych zasad naraża się natomiast na konieczność poniesienia konsekwencji prawnych (m.in. kar finansowych).
Podatki są głównym źródłem finansowania funkcji publicznych, a w tym:
Zapewniają one społeczeństwu dostęp do podstawowych usług i zabezpieczeń socjalnych. W innym przypadku obywatele musieliby płacić z własnej kieszeni m.in. za pobyty w szpitalach, a nawet krótkie wizyty w przychodniach lekarskich. Są także niezbędne do utrzymania prawidłowego działania administracji publicznej (np. sądów i policji) – dostarczają środki potrzebne do opłacenia pracowników państwowych.
Systemu podatkowego w Polsce używa się również do tzw. redystrybucji bogactwa – podmioty o wyższych dochodach i majątkach płacą więcej (względem osób mniej zarabiających). Środki te wykorzystuje się następnie do pokrywania kosztów generowanych przez programy społeczne i udzielane zasiłki. Proces ten ma na celu zmniejszenie nierówności społecznych i ekonomicznych.
Warto wspomnieć, że zmiany stawek podatkowych i wprowadzanie poszczególnych ulg może przysłużyć się stymulowaniu lub hamowaniu określonych sektorów gospodarki (np. inwestycyjnych lub konsumpcyjnych) – ma to ogromny wpływ na dalszy rozwój kraju i jego stabilność pieniężną.
Kilka głównych sposobów umożliwiających płacenie podatków to:
Niektóre z nich generują mniejsze opłaty, a inne zdecydowanie większe (zwłaszcza w skali rocznej).
Za szczególnie ważny podatek uznaje się PIT. To roczna opłata nakładana za osiągane dochody m.in. wskutek:
Obywatele mają obowiązek prawny samodzielnego obliczenia należności oraz złożenia deklaracji. To właśnie oni są odpowiedzialni za prawidłowe przedstawienie swoich zarobków organom podatkowym.
VAT to podatek płacony przez przedsiębiorstwa na podstawie wartości dodanej w procesie produkcji lub dostarczania usług. Pobiera się go na każdym etapie łańcucha produkcyjnego lub dystrybucyjnego, przy czym firmy mogą odliczać zapłaconą część przy zakupie surowców lub usług.
CIT to podatek korporacyjny będący ściągnięciem należności od dochodów netto osiąganych przez przedsiębiorstwa oraz wszystkie inne podmioty prawne. Swoją konstrukcją przypomina znany PIT.
Podatek akcyzowy to opłata pobierana od określonych towarów:
Za podstawę do jej naliczania uznaje się ilość lub wartość artykułów uznawanych za szkodliwe dla zdrowia albo środowiska. Cechuje się ogromnym wpływem na zachowania konsumenckie.
Podatek od nieruchomości (również gruntowy) służy egzekwowaniu wartości posiadanych majątków ziemskich:
Służy regulowaniu wykorzystania poszczególnych gruntów. Za jego podstawę uznaje się zazwyczaj wartość rynkową posiadłości, którą określa się na podstawie szacunków i dotychczasowych transakcji.
Wszelkie obowiązkowe opłaty mają ogromny wpływ na codzienne życie. Przede wszystkim oddziałują na wysokość jego kosztów. To dlatego, że niektóre z nich zostały uwzględnione w cenach produktów i usług – każda podwyżka VAT powoduje podwyższenie cen w sklepach spożywczych.
Podatki dochodowe mają bezpośrednie znaczenie względem dochodów. Zarobiona kwota zostaje obligatoryjnie przez nie pomniejszana (czasami automatycznie np. w przypadku osób na umowie o pracę) i nie da się w żaden sposób z tego zrezygnować.
Wszystko to służy jednak czemuś konkretnemu. Tego typu działanie zapewnia obywatelom środki potrzebne do wypłaty emerytury w przyszłości oraz korzystanie z zasiłków dla bezrobotnych w razie wystąpienia chwilowej utraty zatrudnienia. Można więc powiedzieć, że podatki stanowią pewnego rodzaju gwarancję państwowej opieki nad jednostką niezdolną do dalszej pracy lub znajdującą się w kryzysowej sytuacji.
Podatki są tematem budzącym wiele kontrowersji. Dyskusje wywołują przede wszystkim istniejące luki chętnie wykorzystywane przez firmy (mowa o transferach cen i rejestracjach w krajach o niskim opodatkowaniu). Prowadzi to do pewnych niesprawiedliwości – uczciwi przedsiębiorcy walczą wówczas z konkurencją, która ponosi niższe koszty działalności.
Istnieją również spory dotyczące sposobu wykorzystania dochodów podatkowych przez rządy. Niektórzy uważają wydatki publiczne jako niewłaściwe lub nieskuteczne, a inni skarżą się na brak przejrzystości w tym zakresie.
Obowiązkowe opłaty nie są rozwiązaniem idealnym. Trzeba jednakże pamiętać, że korzyści odpowiednio zaprojektowanego systemu podatkowego przewyższają zazwyczaj jego wszystkie wady.
